Περιεχόμενο του μαθήματος. Ενότητα 1

Γραμματισμός μέσων επικοινωνίας και πληροφόρησης

Η λέξη «γραμματισμός» συνήθως περιγράφει τη ικανότητα ανάγνωσης και γραφής.

Γραμματισμός στα Μέσα Ενημέρωσης - η δυνατότητα πρόσβασης, ανάλυσης, αξιολόγησης και δημιουργίας μέσων ενημέρωσης σε ποικίλες μορφές. Με τη συνεχή αλλαγή και εξέλιξη των μέσων μαζικής ενημέρωσης, ο ορισμός διευρύνθηκε και “περιλαμβάνει την αναλυτική, κριτική κατανόηση των έντυπων και ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων του κινηματογράφου, του αισθητικού περιεχομένου τους, των θεσμικών δομών, των κοινωνικοοικονομικών πλαισίων και της ικανότητας αλληλεπίδρασης με τα μέσα ενημέρωσης για την προετοιμασία οπτικοακουστικών προϊόντων και την επίδραση σε φορείς λήψης αποφάσεων των μέσων ενημέρωσης” (Brown, 2001).

Σκοπός της ενότητας “Γραμματισμός στα Μέσα Ενημέρωσης” είναι να ενδυναμώσει τα άτομα και να τους δώσει τη δυνατότητα να γίνουν κριτικοί καταναλωτές και δημιουργοί μέσων ενημέρωσης.

Γραμματισμός πληροφόρησης - η ικανότητα να αναγνωρίζουμε πότε χρειάζονται πληροφορίες και να εντοπίζουμε, να αξιολογούμε και να χρησιμοποιούμε αποτελεσματικά τις απαραίτητες πληροφορίες.

Στόχος της ενότητας “Γραμματισμός Πληροφόρησης” είναι να δοθεί η δυνατότητα στους ανθρώπους να ερμηνεύουν και να διαμορφώνουν τεκμηριωμένες απόψεις ως χρήστες πηγών πληροφόρησης, και να μπορούν από μόνοι τους να δημιουργήσουν πληροφόρηση.

Τι είναι τα μέσα ενημέρωσης;

Ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης

Ο σκοπός ενός μέσου είναι να παρέχει πληροφόρηση σχετικά με τις τρέχουσες ειδήσεις, τις gossip ειδήσεις, τη μόδα, τον πολιτισμό, τις δημόσιες σχέσεις και τα πιο πρόσφατα gadgets στην αγορά. Μερικοί από τους ρόλους των μέσων ενημέρωσης στην κοινωνία είναι:

-          Επικοινωνία

-          Εκδηλώσεις

-          Ψυχαγωγία

-          Διαφήμιση

-          Κοινωνικοποίηση

-          Ενημέρωση για προϊόντα

Σήμερα, τα μέσα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας και επηρεάζουν την κοινωνία με πολλούς τρόπους. Έχουν τη δύναμη να προκαλέσουν μαζικές κινητοποιήσεις και να βοηθήσουν τους ανθρώπους να λάβουν πληροφορίες για πολλά ζητήματα , να διαμορφώσουν απόψεις και να κρίνουν διάφορα θέματα. Είναι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα οποία κρατούν ενήμερους τους ανθρώπους για όσα συμβαίνουν γύρω τους και τον κόσμο και ο καθένας επωφελείται από αυτή την ενημέρωση.

Ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης σε μια δημοκρατική κοινωνία (Shea, 1998) είναι να ενημερώνουν το κοινό για το τι συμβαίνει:

• Ενημέρωση για τις δημοκρατικές επιλογές μέσω της αποσαφήνισης περίπλοκων ζητημάτων
• Ενθάρρυνση διεξαγωγής δημόσιων συζητήσεων που ενισχύουν την συμμετοχικότητα των πολιτών για τη λήψη σημαντικών αποφάσεων
• Αποκάλυψη καταχρήσεων, πίεση για τη διόρθωσή τους.
• Επαγρύπνηση και κινητοποίηση της κοινής γνώμης για ανθρωπιστικούς σκοπούς/αδικίες
• Παραχώρηση χώρου για πολιτικό πλουραλισμό και διατύπωση διαφορετικών απόψεων/ ιδεολογικών προσεγγίσεων για ορισμένα ζητήματα μέσω της διαφήμισης
• Διατήρηση διαύλου επικοινωνίας μεταξύ των πολιτικών και της κοινής γνώμης, παραχώρηση στους πολιτικούς ενός μέσου για να εξηγούν τις πολιτικές τους αποφάσεις/θέσεις στους πολίτες και να οικοδομούν την απαραίτητη υποστήριξη που χρειάζονται

Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι ένα αμερόληπτο μέσο δεν είναι ούτε εφικτό ούτε κάτι το οποίο επιδιώκεται. Οι περισσότερες εφημερίδες έχουν πολιτικές ή ιδεολογικές προτιμήσεις και είναι απαραίτητο να διατηρηθεί η διάκριση μεταξύ γεγονότων και απόψεων, αναφορών και αναλύσεων. Αυτό είναι το σημείο όπου οι ικανότητές μας για την γνώση των μέσων ενημέρωσης κάνουν τη διαφορά.

Σίγουρα, τα μέσα ενημέρωσης επηρεάζουν την οπτική των ανθρώπων. Η υπερβολική παρέμβαση των ΜΜΕ σε όλα τα θέματα προκαλεί ανησυχία. Τα μέσα ενημέρωσης μπορούν να θεωρηθούν ως ο “φύλακας” της πολιτικής δημοκρατίας.

Πηγή: Όποιος ελέγχει τα μέσα ενημέρωσης, ελέγχει το μυαλό. (Quotes, nd)

 Το απόσπασμα μιλά για τον τρόπο με τον οποίο οι δημοσιογράφοι, η κυβέρνηση και οποιοσδήποτε άλλος που έχει τον έλεγχο των μέσων ενημέρωσης, «ελέγχει» το μυαλό μας επηρεάζοντας τις σκέψεις και τις απόψεις μας για ορισμένα θέματα. Αυτοί οι δημοσιογράφοι των μέσων ενημέρωσης συχνά βάζουν αρνητικά ή θετικά “φίλτρα” σε διαφορετικά θέματα για να μας κάνουν πλύση εγκεφάλου προκειμένου να σκεφτόμαστε με συγκεκριμένο τρόπο ή στυλ.

Παράδειγμα 1. Σκεφτείτε την πρώτη μηχανή εκτύπωσης

Η εφεύρεση του εκτυπωτή, ως κινητό μηχάνημα, κατά τον 15ο αιώνα και η Προτεσταντική Μεταρρύθμιση που συνέβη τον 16^ο αιώνα, συνέβαλαν στην αύξηση του αριθμού των ανθρώπων που είναι σε θέση να κατέχουν και να εκφράζουν ενημερωμένες απόψεις για σύγχρονα θέματα. Ο Γερμανός ιερέας και μελετητής Μάρτιν Λούθερ διαφώνησε με τους ουμανιστές εγκαταλείποντας τη χρήση της κλασσικής λατινικής, η οποία χρησιμοποιούνταν μόνο από τους μορφωμένους, και στράφηκε απευθείας στις μάζες. «Με χαρά θα αφήσω σε άλλους την τιμή να κάνουν σπουδαία πράγματα», έγραψε, «και δεν θα ντρέπομαι να κηρύττω και να γράφω στα γερμανικά για τον αμόρφωτο λαϊκό άνθρωπο». (Davison, 2020)

Πρόκληση: Ποιος ήταν ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης;

Παράδειγμα 2. Σκεφτείτε το marketing που εστιάζει στις αισθήσεις (προώθηση προϊόντων με βάση τις αισθήσεις)

Κάθε φορά που δαγκώνουμε ένα παγωτό-μπάρα MAGNUM και ακούμε αυτόν τον ήχο «σπασίματος», κάθε φορά που μπαίνουμε σε ένα κατάστημα ZARA και μυρίζουμε αυτό το μοναδικό «πικάντικο» άρωμα - αλληλεπιδρούμε με το εμπορικό σήμα με τρόπο πολύ πιο διεισδυτικό από το να χτυπάμε απλά τις πιστωτικές μας κάρτες. Οι αισθήσεις προκαλούν μέσα μας έντονα συναισθήματα και αναμνήσεις. Οι εταιρείες το γνωρίζουν και το εκμεταλλεύονται προς όφελός τους. (Harald, 2020)

Πρόκληση: Το ξέρατε; Δώστε ένα ακόμη παράδειγμα.

Πηγή: (Harald, 2020)

Παράδειγμα 3. Σκεφτείτε τη διάχυση πληροφοριών

Σε μια ερευνητική μελέτη, ειδικοί από το MIT Media Lab έκαναν προσομοίωση του πώς οι άνθρωποι θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (όπως το Facebook και το Twitter) για να βρουν 10 μετεωρολογικά μπαλόνια, που αφέθηκαν ελεύθερα σε τυχαία τοποθεσία σε όλη την ηπειρωτική επικράτεια των Ηνωμένων Πολιτειών. Εν τέλει, απέδειξαν ότι οι άνθρωποι ήταν ικανοί να βρουν τα μπαλόνια χρησιμοποιώντας μόνο τα κοινωνικά μέσα, χωρίς καμία βοήθεια από τα παραδοσιακά μέσα μαζικής ενημέρωσης, όπως το ραδιόφωνο ή την τηλεόραση. Τα ευρήματα δείχνουν ότι οι καλά δικτυωμένοι άνθρωποι, που χρησιμοποιούν κοινωνικά δίκτυα ευρείας γεωγραφικής κάλυψης είναι απαραίτητοι για την επιτυχή κινητοποίηση της κοινωνίας (Hardesty, 2009).

Πιο συγκεκριμένα, ο Αμερικανικός Οργανισμός Προηγμένων Ερευνητικών Έργων για την Άμυνα, (DARPA) έθεσε σε εφαρμογή ένα διαγωνισμό (πρόκληση): 10 μεγάλα μετεωρολογικά κόκκινα μπαλόνια θα αφήνονταν ελεύθερα σε άγνωστες τοποθεσίες στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η πρώτη ομάδα που θα χρησιμοποιούσε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης - όπως τα διαδικτυακά κοινωνικά δίκτυα και τα συστήματα επικοινωνίας - και θα καθόριζε το σωστό γεωγραφικό πλάτος και μήκος και των 10 μπαλονιών θα λάμβανε $ 40,000.

Αποτέλεσμα: Το πρωί του Σαββάτου τα μπαλόνια αφέθηκαν ελεύθερα και μέχρι το τέλος της ημέρας η ομάδα του ΜΙΤ είχε κερδίσει το διαγωνισμό.

Πηγή: (Hardesty, 2009)

Η προσέγγιση: Η ομάδα του MIT χρησιμοποίησε μια μέθοδο παροχής κινήτρων - η προσπάθεια περιελάμβανε το διαμοιρασμό του χρηματικού έπαθλου μεταξύ των ανθρώπων που βοήθησαν για να βρεθεί ένα μπαλόνι. Όποιος παρείχε τις σωστές συντεταγμένες του μπαλονιού έλαβε το ποσό των $ 2.000, αλλά όποιος κάλεσε το συγκεκιρμένο άτομο να συμμετάσχει στο δίκτυο πήρε $ 1.000. Όποιος προσκάλεσε αυτό το δέυτερο άτομο πήρε $ 500 και ούτω καθεξής. Ανεξάρτητα από το πόσο μεγάλη ήταν η αλυσίδα συμμετοχής των ατόμων, η συνολική πληρωμή δεν θα έφτανε ποτέ τα $ 40,000. Ό, τι περίσσευε θα πήγαινε σε φιλανθρωπικό σκοπό.

Πρόκληση: Τι πέτυχε η ομάδα του MIT;

Η ομάδα του MIT επεσήμανε ότι χρησιμοποίησαν μέσα "μετάδοσης" για να επιστήσουν την προσοχή στο σχέδιο παροχής κινήτρων που δημιορύργησαν- αναρτήσεις σε ιστότοπους με μεγάλη επισκεψιμότητα, όπως το slashdot.org. Στη συνέχεια, οι ειδήσεις διαδόθηκαν μέσω μια μεγάλης ομάδας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά η συμμετοχή για διεκδίκηση του χρηματικού επάθλου απαιτούσε εγγραφή στον ιστότοπο της ομάδας του MIT, που αποτελούσε ένα «συγκεντρωτικό μηχανισμό». Αυτό είναι ένα παράδειγμα συνδυασμού διαφορετικών μορφών μέσων ενημέρωσης.

Παράδειγμα 4. Σκεφτείτε έναν κοινό σκοπό

Δεν πρόκειται για ζήτημα συμφωνίας ή διαφωνίας. Πρόκειται για τη δύναμη κινητοποίησης της μάζας.

Η Εκστρατεία Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRC) είναι ένας Μη-Κυβερνητικός Οργανισμός που ενεργεί για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δημιούργησαν ένα εμβληματικό λογότυπο το 1995. Σε μια περίοδο που το Ανώτατο Δικαστήριο της Ουάσινγκτον ανέλαβε δύο υποθέσεις ισότητας γάμων το 2013, το HRC επέλεξε να αλλάξει την εικόνα του προφίλ του στο Facebook, δημιουργώντας μια κόκκινη εκδοχή του λογότυπου του οργανισμού εις ένδειξη αλληλεγγύης και ζήτησε από τον κόσμο να ακολουθήσει το παράδειγμά τους. Σύμφωνα με το Facebook, 3 εκατομμύρια άνθρωποι μοιράστηκαν το λογότυπο, δημιουργήθηκαν 800 παραλλαγές και το κοινωνικό δίκτυο σημείωσε αύξηση 120% στις ενημερώσεις φωτογραφιών του προφίλ (Canva, 2020).

Αυτό είναι μόνο ένα παράδειγμα για το πώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κινητοποιούν ανθρώπους σε όλο τον κόσμο για έναν κοινό σκοπό. Η καμπάνια έγινε viral και διασημότητες όπως ο George Takei, η Beyonce, η Martha Stewart και άλλοι βοήθησαν στην διάδοση της καμπάνιας αυτής (HRC, 2020).

Πρόκληση: Δώστε ένα ακόμη παράδειγμα.

Γιατί δεξιότητες γραμματισμού των μέσων ενημέρωσης;

Ο γραμματισμός των μέσων ενημέρωσης είναι η ικανότητα αναγνώρισης διαφορετικών τύπων μέσων ενημέρωσης και κατανόησης των μηνυμάτων που φέρουν. Οι νέοι λαμβάνουν τεράστιο όγκο πληροφοριών από ένα ευρύ φάσμα πηγών, πέραν των παραδοσιακών μέσων (τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφημερίδες και περιοδικά) των περισσότερων ενηλίκων. Υπάρχουν γραπτά μηνύματα, memes, viral βίντεο, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, βιντεοπαιχνίδια, διαφημίσεις και πολλά άλλα.

Εστίαση: Όλα τα μέσα έχουν τα εξής κοινά:

-          Κάποιος τα δημιούργησε

-          Δημιουργήθηκαν για κάποιο λόγο

-          Η κατανόηση ότι η λογική είναι η βάση του γραμματισμού των μέσων ενημέρωσης

Η ψηφιακή εποχή έχει διευκολύνει την δημιουργία μέσων ενημέρωσης για τον καθένα. Δεν γνωρίζουμε πάντα ποιος δημιούργησε κάτι, γιατί το έφτιαξε και αν είναι αξιόπιστο. Αυτό καθιστά την διδασκαλία και εκμάθηση του γραμματισμού στα μέσα ενημέρωσης δύσκολη. Παρ 'όλα αυτά, ο γραμματισμός των μέσων ενημέρωσης είναι μια βασική δεξιότητα στην ψηφιακή εποχή. Πιο συγκεκριμένα, μας βοηθά να:

Μάθουμε να σκεφτόμαστε κριτικά. Καθώς οι νέοι αξιολογούν τα μέσα ενημέρωσης, προσπαθούν να αποφασίσουν αν τα μηνύματα έχουν νόημα, γιατί περιλαμβάνονται ή παραλείπονται ορισμένες πληροφορίες και ποιες είναι οι βασικές ιδέες. Μαθαίνουν να χρησιμοποιούν παραδείγματα για να υποστηρίξουν τις απόψεις τους. Στη συνέχεια, μπορούν να σχηματίσουν μια γνώμη για τις πληροφορίες που διαβάζουν με βάση τις γνώσεις που έχουν ήδη.

Γίνουμε έξυπνοι καταναλωτές προϊόντων και πληροφοριών. Ο γραμματισμός στα μέσα ενημέρωσης βοηθά τους νέους να μάθουν πώς να καθορίζουν εάν κάτι είναι αξιόπιστο. Τους βοηθά επίσης να καθορίσουν την "πρόθεση πειθούς" της διαφήμισης και να αντισταθούν στις τεχνικές που χρησιμοποιούν οι έμποροι για να πουλήσουν προϊόντα.

Αναγνωρίσουμε την άποψη κάποιου. Κάθε δημιουργός έχει μια προοπτική. Ο εντοπισμός της άποψης ενός συγγραφέα βοηθά τους νέους να εκτιμήσουν διαφορετικές απόψεις. Βοηθά επίσης στην τοποθέτηση πληροφοριών στο πλαίσιο αυτού που ήδη γνωρίζουν - ή νομίζουν ότι γνωρίζουν.

Δημιουργήσουμε μέσα ενημέρωσης με υπευθυνότητα. Αναγνωρίζοντας τη δική μας άποψη,  και εκφράζοντας αυτό που θέλουμε να πούμε, με τον τρόπο που θέλουμε να το πούμε, κατανοώντας ότι τα μηνύματά μας έχουν αντίκτυπο είναι το κλειδί για την αποτελεσματική επικοινωνία.

Προσδιορίσουμε το ρόλο των μέσων ενημέρωσης στον πολιτισμό μας. Από τις ειδήσεις που αφορούν διασημότητες, τα εξώφυλλα περιοδικών μέχρι τα memes, τα ΜΜΕ μας δίνουν πληροφόρηση, διαμορφώνουν την κατανόησή μας για τον κόσμο και μας υποχρεώνουν ακόμη και να ενεργήσουμε ή να σκεφτούμε με συγκεκριμένους τρόπους.

Κατανοήσουμε τον στόχο του συγγραφέα. Τι θέλει ο συγγραφέας να κρατήσουμε από ένα κείμενο πληροφόρησης; Είναι καθαρά ενημερωτικό; Προσπαθεί ο συγγραφέας να μας αλλάξει γνώμη ή να μας παρουσιάσει νέες ιδέες που δεν έχουμε ακούσει ποτέ; Όταν οι νέοι καταλάβουν τι είδους επιρροή έχει κάτι, μπορούν να κάνουν τεκμηριωμένες επιλογές.

Επαγγελματική υποστήριξη

Ο γραμματισμός των μέσων ενημέρωσης περιλαμβάνει την υποβολή συγκεκριμένων ερωτήσεων και την υποστήριξη των απόψεών σας με παραδείγματα. Ακολουθώντας τα βήματα που αφορούν το γραμματισμό στον τομέα των μέσων ενημέρωσης, μπορείτε να μάθετε μόνοι σας τι είναι ένα συγκεκριμένο μέσο, ​​γιατί δημιουργήθηκε και ποια είναι η στάση σας προς το συγκεκριμένο μέσο. Οι ειδικοί προτείνουν βασικές ερωτήσεις που πρέπει να υποβληθούν για την ανάπτυξη δεξιοτήτων γραμματισμού των μέσων ενημέρωσης (CommonSense, 2020):

Καθώς αποκτάτε μεγαλύτερη γνώση και εκτίθεστε σε ειδήσεις και τρέχοντα γεγονότα, μπορείτε να εφαρμόσετε βήματα γραμματισμού των μέσων ενημέρωσης σε σχέση με πληροφορίες που αφορούν το ραδιοφώνο, την τηλεόραση και το διαδίκτυο.

Βασική Έννοια

Οι δεξιότητές σας που αφορούν τη γνώση των μέσων ενημέρωσης λειτουργούν ως φίλτρο. Τα μέσα που θα δείτε, θα ακούσετε, θα διαβάσετε ή θα νιώσετε θα περάσουν μέσα από το προσωπικό σας αισθητήριο προκειμένου να ανταποκριθείτε με κριτική ματιά.

Επιπρόσθετη Μελέτη

1. Κοινή λογική. (2020). https://www.commonsensemedia.org/news-and-media-literacy/what-is-media-literacy-and-why-is-it-important

Αξιολόγηση της πλατφόρμας

Αξιολόγηση